Tahir Öngür
Dünyada işletmeye konu jeotermal alanların çoğunluğunun etkin ya da genç volkanlarla ilişkili olduğu bilinirken ülkemizde Orta ve Doğu Anadolu’daki yaygın genç volkanik alanlar henüz kapsamlı olarak araştırılmamıştır.
Bu tespit göz önüne alınarak önemli genç volkanlarımızın çevrelerinde bir kapsamlı bir araştırma programının uygulanmasına hazırlanılmaktadır.
Bunun için seçilen 5 volkanımızda veri derleme, harita işleme, jeoloji haritalama, tefra analizleri, petrografi analizleri, yaş belirlemeleri, kaya kimyası analizleri, gaz kimyası analizleri, su kimyası analizleri, izotop analizleri, gaz akısı ölçümleri, gaz akısı ölçüleri, toprak gazı bileşimi taramaları, uydu görüntüleri saplanarak spektral analizler yapılması, sıcaklık gradyeni ölçümleri, ısı anomalisi modellemeleri, jeofizik MT taraması, jeofizik manyetik ölçüleri, jeofizik gravite ölçüleri, jeofizik DES ölçüleri, jeofizik CSAMT ölçüleri, kavramsal volkanoloji ve jeotermal sistem modellemesi, keşif sondajı ve tamamlayıcı çalışmaların bir bölümü ya da bütününün yapılması tasarlanmaktadır.
Dünyada elektrik üretimine konu olan jeotermal sahaların en az %60’ının etkin ya da genç volkanlar ile ilintili olduğu düşünülmektedir. Bunların çoğunun son püskürmesi son 100.000 yıllık süre içinde gerçekleşmiş ve yine çoğunun magma odası hacmi 100 ile 10.000 km3 arasındadır. Daha büyük magma odalarına sahip volkanik alanların, biraz daha yaşlı olanlarında bile önemli bir ısı anomalisinin halen varlığını sürdürdüğü ve buralarda da jeotermal sistemlerin bulunabildiği bilinmektedir.
Dünyadaki volkanların kiminde yüzeyde fümeroller, gaz ve sıcak su çıkışları bulunmaktadır ve araştırmacıya yol gösterir. Ama, bir çoğunda da böylesi yüzey belirtileri yoktur.
Bu sistemleri bulup işletebilmek, ancak uygun arama ve geliştirme yöntemlerini kullanmakla, uzun ve pahalı bir araştırma programı uygulanarak olanaklıdır.
Saha ve laboratuar araştırmalarının sonunda, volkanik kayaların kimyasal bileşimleri ve yaş bilgilerinden yola çıkılarak geçmişten bu güne yeraltındaki ısı anomalisi ve sıcaklık dokusunun matematiksel modeli kurulur. Artık o volkan ve çevresinde bir jeotermal sistem bulma umudu somutlaşır ve bunu test etmek üzere bir sondaj yapılması aşamasına gelinir. Sondajın yeri, derinliği, hangi koşullarda delinip muhtemelen hangi koşullarla karşılaşılacağı belirlenir. Sondaj programı hazırlanır ve uygulanır.