Seyhan Uygur Onbaşıoğlu
Çeşitli fosil ve yenilenebilir enerji kaynakları; benzer dönüştürme koşullarında, elektriksel güç ve ısıl güç üretimi açısından karşılaştırıldığında “verimlilik” tanımının, “sürdürülebilirlik” çabasında yetersiz kaldığı görülmektedir. Örneğin; “jeotermal” ve “rüzgar” kaynaklarının her ikisinin de yeterli olduğu bir yörede, bu kaynakların hangisinin ne amaçla (doğrudan elektrik enerjisi üretimi, hidrojen üretimi, ısı pompası uygulamaları) dönüştürüleceği konusunda verilecek olan karar, “etkinlik” ölçütüne bağlı olmalıdır. Etkin olan kaynak “sürdürülebilir” de olacaktır. “Verimli” dönüştürülemeyen kömür kaynaklarının, “reforme” edilerek hidrojen üretilmesi ile yeni teknolojiler kullanılarak “verimli” yakılması, “sürdürülebilirlik” açısından karşılaştırıldığında da aynı sonuca ulaşılır.
Bu çalışmada, “enerji”, “verimlilik” ve “çevre” arasındaki ilişki, termodinamik ve sürdürülebilirlik açısından ele alınmakta; “verimlilik” ve “etkinlik” kavramları arasındaki ayrımın, enerji dönüşümü projelerindeki etkisi irdelenmektedir. Bir kaynağın “sürdürülebilirlik” özelliğini kazanması için; “enerji dönüşüm sistemi”, o kaynağın ve alternatiflerinin iş yapma potansiyellerindeki değişim ve çevre etkileri açısından karşılaştırmalı olarak tasarlanmalıdır.
Bu bağlamda, çalışmada, “etkinlik” ve “hayat boyu değerlendirme “ kavramları birleştirilerek “Toplam Hayat Boyu Etkinlik” (THBE) şeklinde isimlendirilen bir ölçüt geliştirilmiştir. THBE değerlendirmesi, çeşitli dönüşümlere uygulanmış, sayısal örneklerle tartışılmıştır. Bu dönüşümlerin yanısıra; enerji tasarrufunun, “toplam etkinlik artışı”na katkısı da açıklanmıştır. Böylece, enerji üreten ve kullanan sistemlerinin tasarımı ve yatırımlarında teknik açıdan gözetilmesi gereken ölçütlerin genişletilmesi gereği vurgulanmıştır.