C. Suat Şahin
VAV’li sistemlerin işletme masrafının çok düşük olduğu, gerek işletmeciler gerekse de projeciler tarafından kabul edilen bir gerçektir. Ancak bununla beraber VAV sistemlerin ilk yatırım masraflarının çok pahalı olduğuna dairde bir genel kanı mevcuttur.
Ancak VAV sistem dizaynının iyi yapılması durumunda bir çok uygulamalarda ilk yatırım masraflarının sanıldığı kadar yüksek olmadığı, hatta bazı sistemlere göre daha da ekonomik olduğu ortaya çıkmaktadır.
Örneğin doğu-batı zonları olan bir ofis binasında soğutma yükleri hesaplanırken her zondaki bir mahalin kritik yükleri ayrı ayrı değerlendirilir. Bir zonun bir mahalinde belli bir ayda belli bir saatte kritik yükler mevcutken diğer zondaki başka bir mahalde başka bir gün ve saatte soğutma yükleri daha kritik olmaktadır.
Ancak odanın besleme havası hesaplanırken odanın bu kritik saatteki soğutma yükleri baz alınarak hesap yapılmakta ve toplam besleme havası ve soğutma kapasitesi bu yükler toplanarak bulunmaktadır.
Duruma göre diversite veya emniyet faktörleri soğutma yüklerine uygulanmaktadır. Hava debisi ise (sabit debili sistemlerde) yine o mahalin soğutma pik yükü hesabına göre maximum delta t sıcaklığı göz önüne alınarak tesbit edilir. Her mahale gereken hava debileri toplanır ve sisteme hitap edecek klima santrallarının debisi bulunur.
Ancak değişken hava debili sistemlerde sistemin hava debisi mahalin yüküne göre değiştirilebildiği için tüm mahallerin maximum hava debisi ihtiyacı göz önüne alınarak toplam debi hesaplanmaz.
Soğutma grubu kapasitesi tespit edilirken emniyet faktörü kullanılmasına gerek kalmaz. Bu durumda ilk yatırımda santral debileri ile buna bağlı olarak soğutma grubu ve kazan kapasiteleri daha düşük seçilebilmektedir.
Böyle bir uygulamada santral debisinde % 30-40’1ara, soğutma grubu ve kazan kapasitelerinde ise %15-20’lere varan azalmalar meydana gelmektedir.
Böylelikle kanal ekipmanlarının getirmiş olduğu artışa karşılık toplam ilk yatırım maliyetinde azımsanmayacak miktarda düşmeler meydana gelmektedir. İşletme sırasında ise mahal yüklerinin fiili anlık durumuna göre besleme havası kontrol edildiğinden santral hemen hemen her zaman daha düşük debilerde çalışmaktadır. Santral üzerinden geçen hava debisi azaldığında ise soğutma ve kapasite ihtiyaçları debi ile doğru oranda azalmaktadır. Fanın çektiği güç ise, örneğin frekans konvertörle debisi kontrol edilen santrallerde, debi düşme oranının küpü ile
doğru orantılı olarak azalmaktadır.
Bu da işletmede VAV sistemini rakipsiz kılmaktadır.
Bu bildiride VAV uygulamaları ilk yatırım ve işletme maliyetlerinin düşürülmesi hususunda VAV sistemlerinin bazı dizayn kriterleri ve bu önlemlerin yatırımcılara getireceği avantajlar örnekleriyle irdelenecektir.