Türkiye’de Aynı Jeotermal Kaynaktan Yararlanma Anlaşmazlıkları ve Yönetmelikte Birimleştirme Önerisine İlişkin Değişiklikler

Türkiye’de Aynı Jeotermal Kaynaktan Yararlanma Anlaşmazlıkları ve Yönetmelikte Birimleştirme Önerisine İlişkin Değişiklikler

İbrahim Metin Mıhçakan

Türkiye’de Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu ve Uygulama Yönetmeliğinin 2007 yılında yürürlüğe girmesi ile birlikte, özellikle elektrik üretimi için jeotermal kaynaklardan yararlanmaya yönelik arama ve işletme ruhsatı başvuruları dikkate değer düzeyde artmıştır. Yasa ve uygulama yönetmeliği arama ve üretim faaliyetlerinde jeotermal sistemin ve kaynağın korunmasını, israf edilmemesini ve çevrenin korunmasını ilke olarak benimsemiştir.

Arama ve işletme ruhsatı verilmiş birçok çoğul (komşu) ruhsat sahası aynı jeotermal kaynak üzerinde, gelişigüzel çizilmiş komşu sınırlar içinde, geometrik olarak şekilsiz çokgen alanlar halindedir. Komşu ruhsatların aynı kaynaktan üreten kuyuları birbirlerini olumsuz etkilemeleri üzerine, bu sahaları işleten şirketler arasında rezerv ve üretim hakkı anlaşmazlıkları çıkmıştır. Kendi kaynak ve üretim paylarını korumak üzere karşılıklı olarak gereksiz sayıda yeni üretim veya geri basma kuyuları açan bazı işletmeciler, sonunda rezervuardan ve üretimden hak iddia ettikleri payları elde etmek amacıyla birbirlerini mahkemelerde dava etmişlerdir. Jeotermal kaynağı korumayıp israf edilmesine yol açan bu durum sürerken, arama ve işletme yapılan komşu ruhsat sahalarının jeotermal kaynak ve kuyularına ait veriler önemli bir bilgi birikimi oluşturmuştur. Bu bilgiler ile yeni ruhsatların benzeri anlaşmazlıklara yol açmayacak biçimde seçilmiş sınırlara sahip sahalara verilmesi ve var olan anlaşmazlıkları giderici bir uygulamaya geçmek mümkün iken, başlangıçtaki uygulama sürdürülmüştür. Aynı jeotermal kaynaktan yararlanma anlaşmazlıkları sorununu jeotermal kaynağı koruma ve israf etmeme ilkesi doğrultusunda sona erdirmek üzere, komşu sahaların “birimleştirme” ile işletilmeleri önerilmiştir.

Durum bu iken, 2013 ve 2014 yıllarında yasaya ait uygulama yönetmeliğinde değişiklikler yapan iki yönetmelik yayımlanmıştır. 2013 yılında yapılan yönetmelik değişikliğinde, komşu ruhsat sahiplerinin talep etmeleri halinde, MTA Genel Müdürlüğü’nün uygun görüşü alınmak üzere ruhsatların belirtilen koşullarda “birleştirilmesi”ne izin verilmiştir. Ayrıca, iki yönetmelik değişikliğinde de, komşu sahalarda delinecek kuyuların sınıra ne kadar uzakta olabileceklerine dair kurallar getirilmiştir. Konuya ilişkin sorunun çözümüne yönelik bir yaklaşım gibi görünen bu uygulama ve kuralların fiziksel gerekçeleri ve ayrıntıları ortaya konulmadığı gibi, önerilen “birimleştirme” yönteminden farklıdırlar.

Bu çalışma aynı jeotermal kaynaktan yararlanma anlaşmazlıklarına ilişkin güncel durumu ele almakta, birimleştirme açısından yasayı ve buna ait yönetmelik değişikliklerini irdelemektedir.