Touraj Ashrafian, A. Zerrin Yılmaz, Nazanin Moazzen
Ülkedeki enerji tüketiminin büyük bir bölümden uzun ömürlü binalar sorumludur. Dolayısıyla sera gazı salınımının çoğunluğundan sorumlu olan binaların enerji performansının iyileştirilmesi, AB komisyonunun da vurguladığı gibi, hem yeni hem de mevcut binalarda önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Binalarda enerji verimliliği ve bu konuda yapılan yatırımlar için ekonomik kaynakların doğru kullanımını amaçlayan çalışmalar, başta Avrupa Birliği (AB) ülkeleri olmak üzere tüm dünyada önem kazanmış ve daha da kazanmaya devam etmektedir. Mevcut binalarda enerji performanslarını yeterli miktarda iyileştirmek için AB yönergelerinde de ifade edildiği gibi çok kapsamlı iyileştirme önlemleri alınmalıdır. Kapsamlı iyileştirme önlemleri, bina/konut sahipleri için maliyetleri artıracağı için iyileştirme projelerinin finansmanı da büyük önem arz etmektedir. Finansal zorluklar iyileştirme oranını artırmak için ana engellerden biridir. Konut yapıları söz konusu olduğunda, bu yapıların toplam bina stoku içinde büyük orana sahip olması nedeniyle, bu yapılarda yapılacak iyileştirme çalışmaları ülkenin sera gazı salınımlarının azaltılmasına da önemli ölçüde etki edecektir. Ancak konut yapılarının iyileştirilmesinde konut sahipleri aynı zamanda yatırımcılardır. Bu nedenle konut yapılarının iyileştirilmesindeki ekonomik engellerin yaratıcı/yenilikçi finansal çözümlerle desteklenmesi gerekmektedir. Eğer daire sahiplerinin kendi projeleri için ödeyecekleri miktar gelirlerine oranla makul ve ödenebilir düzeyde kalırsa projenin sağladığı yararlar konut sahiplerini projeye katılmak yönünde ikna edebilir. Ancak sağlanan yararlara rağmen iyileştirme projelerin sayısının az olması, daire sahiplerinin bu tür projelere ikna olmadıklarının bir göstergesidir. Bu araştırma, konusu geçen sorunu çözmek için yeni bir yaklaşım sunmaktadır.
Daire sahiplerinin iyileştirme projeleri için ödemeleri gereken tutarın ödeyebilecekleri makul tutar seviyesinde ya da altında olması gerekmektedir. Bu tutar, hane halkının yıllık gelir ve giderleri esas alınarak hesaplanmıştır. Bu miktar daire sahipleri tarafından düzenli olarak her yıl yatırım yapılabilecek miktar olarak kabul edilebilir. Bu açıdan, eğer yüksek ilk yatırım maliyeti gerektiren kapsamlı iyileştirme önlemleri yerine daha düşük ve makul bir yıllık ödeme gerektiren adım adım iyileştirme yapılabilirse, bu kapsamlı iyileştirme önlemi o zaman uygulanabilir hale gelebilir.
Bu çalışmada, Türkiye’nin referans konut yapılarından biri ele alınarak üç farklı il ve iklim bölgesinde analiz edilmiştir. İncelenen bina ve iyileştirme önlemlerinin birincil enerji tüketimi simülasyon yolu ile tespit edildikten sonra ilgili maliyet hesaplanmıştır ve bu analizler sonucunda maliyet optimum seviyesi tespit edilmiştir. Son olarak da bu seviyede yer alan önlemler için kademeli iyileştirme senaryoları ve bu senaryoların uygulanabilirliği araştırılmıştır. Sonuç olarak adım adım iyileştirme ve sıradan uygulamalar arasında çok az bir fark olduğu ancak kademeli iyileştirmenin daha fazla etkin olduğu saptanmıştır.